داستان هر چه دارای پیرنگ قوی‌تر باشد و عناصر داستانی در آن به خوبی رعایت شود در جذب مخاطب موفق خواهد بود، امری که در اغلب سفرنامه‌های اربعین شاهد آن نیستیم.
به گزارش کرب و بلا، نشست «نقش حضرت زینب (س) در اربعین» با تاکید بر کتاب «جای پای زینب (س) در اربعین» در سرای اهل قلم برگزار شد که البته به شکل زنده نیز در صفحه انستاگرام مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران نیز قابل دسترسی بود.
بعقوب توکلی به عنوان نویسنده کتاب و بشیر سلیمی به عنوان منتقد ادبی در این نشست حضور داشتند که پیرامون این کتاب که حاصل گزارش های عینی نویسنده از زیارت اربعین و پیاده روی از نجف به کربلاست به ایراد سخن پرداختند.
یعقوب توکلی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ در ابتدای این نشست گفت: در جریان قیام عاشورا سید‌الشهدا(ع) و اصحابش از مدینه حرکت کردند تا به مکه رسیدند و از مکه نیز به سمت کوفه آمدند. در این مسیر شاهد خانواده ایشان نیز همراه بودند که حدود ۶۳ تن از آنها را بانوان به خود تشکیل می دادند و البته تعداد مردان نیز در برخی از منابع ۱۳۲ و در برخی دیگر ۷۲ تن اعلام شده است.
وی ادامه داد: در بین منتقدان عاشورا این مسئله مطرح است که امام حسین (ع) با همراه کردن خانواده خود به دنبال این بود تا شاهدان عینی ماجرا برای وقایعی که پیش‌بینی می شد داشته باشدکه البته باید گفت که ایشان می توانستند اگر چنین نیتی داشتند، لشکرنویس و راوی با خود همراه کنند و نه خانواده را.
این نویسنده تصریح کرد: در مورد وقایع پس از عاشورا و اسارت اهل بیت نیز باید گفت که شاید یکی از هزاران بلایی که بر سر حضرت زینب (س) و کاروان اسیران آمد در تاریخ ثبت و ضبط شده است و حافظه تاریخی ما از آنچه بر سر ایشان آمده است تهی است.
وی با ذکر برخی دیگر از مصایب وارد آمده به اهل بیت در جریان واقعه عاشورا گفت: جنگ در عاشورا تمام نشد بلکه تازه شروع شد و زنان را می‌بینیم که در گروگان و اسارت دشمن هستند. هنگامی که زنان به اسارت برده شدند ام‌‌کلثوم (س) و حضرت زینب (س) در ورودی شهر از مردم نان و غذا نخواستند بلکه لباس درخواست کردند این بدان معناست که دشمن وقاحت و جسارت را تا حد اعلی خود به این خاندان روا داشته بود.
توکلی با تأکید بر این نکته که پس از قرن‌ها ما باید همچنان در حد توان خود و با آفرینش و خلق آثار گنوناگون این واقعه را زنده و جاوید نگاه داریم، گفت: اربعین یک تحول بزرگ در جهان اسلام است و من بر این باور هستم که اتفاق بزرگی در جریان است که ما را در جهان اسلام پیش خواهد برد. این یک رویداد تاریخی است که روح مشترکی دارد. در هنگامی که مسافران اربعین بار سفر می‌بندند، شاهد کرامت و بزرگی بیشتری در میان مردم نسبت به یکدیگر هستیم.
این گزارش حاکی است که در ادامه بشیر سلیمی؛ منتقد ادبی با اشاره به سفرنامه‌های بسیاری که در حوزه حرکت منسجم اربعین به رشته تحریر درآمده‌اند، گفت: این تعداد کافی نیست و باید این مسیر ادامه پیدا کند. اصولاً یکی از مشکلاتی که در روایات ما در مواجهه با عتبات عالیات وجود دارد، اینکه امکانات فنی این عملیات و زحمات دست‌اندرکاران آن بیان نشده است. اسکان زوار، بهداشت و آب‌رسانی به آنها کار چندان ساده‌ای نیست که البته کم به تصویر کشیده شده و این در حالیست که پیرامون موضوعات مذهبی، حدیثی و شور مردم حاضر در این مراسم تا حد مقبولی اثر تولید شده است. با بررسی پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در مورد اربعین به وضوح می‌توان این خلأ را حس کرد که حتی پنج مورد بررسی خدمت‌رسانی به زوار در آنها مورد توجه قرار نگرفته است.
سلیمی تصریح کرد: کتاب «جای پای زینب در اربعین» را یعقوب توکلی به رشته تحریر درآورده است و البته کتاب‌های مشابه این کتاب هم موجود هستند اما سؤال اینجاست که چرا کتاب‌های ما در حوزه مذهبی قادر به تصاحب جایزه‌های جهانی نیستند؟ که باید این امر مورد بررسی کارشناسی قرار گیرد.
وی افزود: داستانی که قرار است نوشته شود معمولاً به دو بخش فرمی و محتوایی تقسیم می‌شود. سفرنامه‌نویس‌های اربعین در شرایط کنونی باید بیشتر به تکنیک‌های داستان‌نویسی توجه کنند و لذا هرچه پیرنگ قوی‌تر باشد و عناصر داستان در آن به خوبی رعایت شود، جذب مخاطب آن نیز بیشتر خواهد بود. متأسفانه تاکنون یک سفرنامه اربعینی نداریم تا بتواند الگوی داستان‌نویسی شود.
سلیمی با اشاره به اینکه داستان را توصیفات و یا دیالوگ‌نویسی آن است که پیش می‌برد، گفت: شخصیت‌ها باید با هم بازی کنند. در مورد کتاب «جای پای زینب در اربعین» امیدوارم شرایطی پیش آید که در بازنویسی و چاپ‌های بعدی آن شخصیت‌ها را درگیرتر از قبل ببینیم تا روایت از مونولوگ درونی خارج شود و بروز بازی بازیگران و شخصیت‌ها بیشتر شود. در مورد این کتاب به شکل خاص اعتقاد دارم که باید با یک اثر منسجم و یکدسی روبرو شویم و مثلاً در جاهایی کتاب نیاز به پاورقی دارد که نیامده و بعضی جاها هم نیازی به پاوری نبوده که قید شده است.
این منتقد ادبی در پایان گفت: باید در مورد فلسفه علمی رفتن به اربعین در آثار ادبی شاهد تولید آثار بیشتری باشیم و این عرصه را از مناقشات حدیثی و روایی مصون بداریم که در مورد این کتاب یعنی «جای پای زینب در اربعین» این موارد نیازمند آن است که بیشتر رعایت شود.